صبوری و تمرین

اگر می‌خواهی خوب بنویسی، باید صبور باشی و تمرین کنی. و باید همیشه هوش‌یار باشی؛ هوش‌یار بشنوی، هوش‌یار بخوانی، و هوش‌یار ببینی. نوشتن یک کلید ازلی و ابدی ندارد که بگیری و درش را باز کنی و تو بروی و تمام. نوشتن قصری است پر از اتاق و قفل و کلید. باید تک‌تکشان را کشف کنی؛ کشف مدام.
گفتم هر که خواست، چیزی با آن آغاز بنویسد که «این‌جا دنبالش نگرد، من گذاشته‌امش [...]». کسانی نوشتند. اغلب نوشته‌ها به سمت معماوش بودن پیش رفتند. بعضی معمایی شدند که آخر داستان حل می‌شد و بعضی معمایی که تا آخر در ابهام می‌ماند. متنی که خودم نوشته بودم هم معماوش بود. حالا اگر کسی دوست دارد دوباره سعی کند. ببیند می‌تواند با این شروع متنی غیرمعمایی بنویسد، بی‌این‌که شروع و ادامه از دو جنس باشند و به هم تحمیل شوند؟
نشدنی نیست، اما دش‌وار است و تمرین خوبی است.

و در جواب نوشتن «طعم انگور سیاه» و «بوی کندر» نیز کسانی گفتند زبان ارجاع و اشاره است و هم‌این را می‌نویسیم. بله! زبان ارجاع و اشاره است، در ذهن است، پدیده‌ای انسانی است، اما ماجرا توصیف ماهیت زبان نبود. توصیف تجربه‌ای آشنا و خوش‌آیند بود برای کسی که نمی‌شناسدش. اگر می‌گفتم طعم سیب را برای کسی که سیب نخورده وصف کن، حق داشتی خرده بگیری که موقعیت دیدن آدم سیب نخورده، خیالی‌تر از آن است که بتوان چیزی درش نوشت. اما موقعیت آدم «انگور سیاه نخورده» یا «بوی کندر نشنفته» چندآن هم خیالی نیست. چند نفری گفتند که کندر نمی‌دانند چیست یا بویش را نشنفته‌اند. ماجرا این بود که با ارجاع به واژگان و مفاهیم آشناتر، آن مزه و آن بو را برای این‌ها که تجربه نکرده‌اند ملموس‌تر و نزدیک‌تر کنی. مثلا این را ببین:

کندر صمغ است، صمغ یک جور درخت از تیره‌ی افراییان یا نمی‌دانم چه. بوی خوبی دارد و گاهی با اسپند دود می‌کنند. چیزی شبیه بوی صمغ کاج و صنوبر و سرو؛ چسب‌ناک و تند و دوست‌داشتنی. که وقتی دود می‌کنند ته گلو را کمی می‌سوزاند و اگر هوایی شدنی باشی کمی هواییت می‌کند. نه که ببردت به هپروت. نه. سرت کمی سنگین می‌شود. یک گیجی ملایم دوست‌داشتنی. گیجی از بو و نه چیز دیگر.

پ‌ن: نگار پرسیده خوب نوشتن یعنی چه؛ و گفته هر کسی خوب نوشتن را چیزی می‌بیند. خوب نوشتنی که من آن بالا گفتم، یعنی تسلط به ابزار. یعنی بتوانی هر چیزی را طوری بگویی که می‌خواهی. یعنی حس نکنی نمی‌توانی یا ابزار زبان در دستت رام نیست.